TOMASZ WNĘK
ŻYDZI
W JAŚLE
Każdy z nas na pewno słyszał o gettach, cierpieniu i prześladowaniach, które dotknęły Żydów podczas holokaustu.
Ale czy każdy z nas próbował kiedyś dowiedzieć się więcej, poznać bardziej historię społeczności żydowskiej w jego okolicy, regionie?
Ta zakładka i nasz projekt jest przykładem, że można dowiedzieć się więcej, a oprócz dowiadywania się można jeszcze tę wiedzę przekazać innym.
W okresie międzywojennym, żydzi stanowili 25% mieszkańców Jasła . W rok przed wojną było to 2639 osób. Jak na tamte czasy taka liczba była dużą i znaczącą częścią.
Jasielscy Żydzi zajmowali się głownie handlem, prowadzili też tartaki, cegielnie, młyny. Trudnili się krawiectwem, szewstwem i fryzjerstwem.
Oprócz rzemieślników i handlarzy była również grupa żydowskiej Inteligencji. Należeli do niej prawnicy i lekarze.
Posiadali równeż swoją synagogę przy ul. Szajnochy. Ten dom modlitwy został wybudowany w 1905 roku. Jak możemy zobaczyć na zdjęciu była to okazała i piękna budowla. Została ona wysadzona przez Niemców
29.09.1939 roku.
Faktem wartym nadmienienia jest, że dzisiaj na miejscu synagogi znajduje się restauracja „Panorama” wybudowana w latach 70, a także siłownia. Do dziś zachował się tylko mur od ul. Władysława Jagiełly okalający skarpę, na której stała synagoga . W 2010 roku zostały odkryte fundamenty i obrys schodów po zachodnej stronie świątyni.
Początkiem września wraz z inwazją Niemiec na Polskę, wojska okupanckie, które dotarły do Jasła zakazały Żydom słuchania radia oraz odebrali radioodbiorniki. Skonfiskowali również narty i buty narciarskie.
Jak dobrze wiemy represje te nie były jedynymi, które dotknęły społeczność Żydowską
Oto inne represje zastosowane przez okupanta nazistowskiego wobec jasielskich Żydów:
⦁ Zabronienie Żydom zmiany miejsca zamieszkania
⦁ Zabronienie podróżowania publicznymi środkami transportu
⦁ Zakaz działania w stowarzyszeniach kulturalnych, oświatowych i politycznych
7 sierpnia 1941 roku starosta jasielski wydał rozporządzenie swobodnego poruszania się Żydów w okręgu jasielskim.
Lecz wydarzenie, które zaistniało wiosną 1942 roku było bezprecedensowe.
Powyższa mapa wojskowa pokazuje, że Jasło otaczało wiele mniejszych wsi, które też były zamieszkiwane przez społeczności Żydowskie.
W 1942 roku Niemcy utworzyli getto.
Znajdowało się ono w okolicy dzisiejszych ulic: Szajnochy oraz Koralewskiego. Później zostało przeniesione w rejon dzisiejszego Placu Bartłomieja (Zielony rynek).
Zostali do niego przewiezieni Żydzi z Jasła i okolicznych wsi m.in. Bieździedzy, Frysztaka, Jedlicza i Kołaczyc oraz oraz grupa przesiedlonych z getta w Krośnie
W jasielskim getcie jak w każdym innym dochodziło do aktów terroru stosowanego przez okupanta. Takie sceny jak masowe rozstrzelania , egzekucje oraz szerzące się choroby zakaźne były straszną codziennością.
.jpg)
LIKWIDACJA JASIELSKIEGO GETTA
W sierpniu 1942 r. w ramach zrealizowanej przez niemieckiego okupanta, zbrodniczej akcji o kryptonimie „Reinhardt”, przeprowadzono likwidację getta w Jaśle.
Likwidacja jasielskiego getta polegała na tym, że jasielscy Żydzi zostali deportowani do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie czekała ich pewna śmierć.